Dariusz Andrzej Sikorski to polski historyk mediewista, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. To naukowiec znany i szanowany za swoje prace. Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla poszukujących okazał się być książką, która wywołuje wiele emocji wśród czytelników zainteresowanych tematem wierzeń dawnych Słowian.
Przewodnik dla poszukujących...
Już na wstępie zaznaczę, że moim zdaniem omawiana książka jest ciekawa i godna uwagi. Treść przedstawiona jest w sposób przyjazny dla czytelnika – prosta w odbiorze, ale jednocześnie utrzymana
w popularnonaukowym tonie. Nie brakuje w niej przypisów i odwołań do prac innych badaczy tematu. Podczas lektury czuć, że autor dysponuje bogatą wiedzą oraz ma wyrobione zdanie o wierzeniach dawnych Słowian i chce je przedstawić czytelnikowi.
Krótki opis Religii dawnych Słowian. Przewodnik dla poszukujących, zamieszczony na obwolucie książki oraz na stronie Wydawnictwa Poznańskiego jasno sugeruje, że głównym zagadaniem poruszanym przez autora będzie wizja przedchrześcijańskiej Słowiańszczyzny. Podano w nim, że “[autor] prezentuje własną, oryginalną odpowiedź i pogląd na kwestię duchowości naszych przodków”. Na jednym z popularnych portali czytelniczych, dość często, użytkownicy wyrażają opinię, że autor nie wywiązał się z przytoczonych zapowiedzi odnośnie treści książki.
Dla wielu z nich, w recenzowanym tytule, brakuje większej ilości opowieści o samej religii – wierze, bóstwach, demonach, rytuałach, praktykach. Sikorski poświęca tym zagadnieniom bezpośrednio tylko jeden rozdział. Chociaż w całej swojej pracy odnosi się właśnie do wierzeń przedchrześcijańskich, to temat, który interesuje czytelnika sięgającego po książkę - czyli wierzenia właśnie - umyka. Zostaje przytłoczony rozważaniami nad metodami, źródłami, analizami i porównaniami prac najważniejszych badaczy tematu.
Mimo to, z lektury książki uważny czytelnik wyniesie wiele. Dowie się, co wpływa na kształtowanie się poglądów historyków oraz innych grup naukowych o wierzeniach naszych przodków. Sikorski przybliża takie kwestie jak: aktualność dawnych prac badawczych w humanistyce oraz tworzenie się szkół histograficznych i etykiet w świecie nauki. Analizuje różnice, które występują pomiędzy poglądami badaczy. Wyjaśnia znaczenie terminów pogaństwo oraz czasy przedchrześcijańskie oraz to czy Słowianie mieli jedną religię czy jednak typów wierzeń było więcej. Co ciekawe, stosując różne kryteria ocenia również to czy wierzenia Słowian przedchrześcijańskich można w ogóle za religię uznać. W tym kontekście omawia stosunek przodków do magii i demonologii. Wspomina również o zagadnieniu mitologii.
Niepominięte zostały także kwestie związane ze źródłami, z których badacze czerpią wiedzę. Autor opisuje zarówno te materialne (teksty, znaleziska archeologiczne) jak i niematerialne (kultura ludowa, język). Wyraża swoją opinię o sposobach pracy archeologów, historyków i lingwistów.
W książce pojawia się oczekiwany przez czytelników rozdział, o tym, w co wierzyli dawni Słowianie. Znajdziemy w nim odpowiedź autora na postawione pytanie. Wymienione zostały tu imiona bogów (i ich pochodzenie), powiązanie ze światem natury. Sikorski opowiada o przedchrześcijańskich świątyniach, świętych gajach, posągach bogów, rytuałach i kapłanach. Niewielką część pracy poświęca także obrządkowi pogrzebowemu i wierzeniom Słowian o życiu pośmiertnym.
Lektura uzupełniająca, nie dla laików
Dariusz Sikorski nie chce powtarzać w swojej pracy tego, co można znaleźć w opracowaniach innych autorów. Lwia część książki to jednak jego obserwacje na temat badań, które ukazały się dotychczas. Omawia pułapki, w jakie wpadają znawcy kultury dawnych Słowian. Skupia się tylko na wierzeniach naszych przodków, a nie całokształcie kultury danych Słowian.
Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla poszukujących to pozycja, która zaciekawi swoją treścią raczej czytelnika już zaznajomionego z tematem. Takiego, który będzie po lekturze prac, do których odnosi się Sikorski. Laik w temacie, najprawdopodobniej nie poczuje się usatysfakcjonowany ilością podstawowej wiedzy przekazanej w książce o wierzeniach Słowian przedchrześcijańskich.
Dariusz Andrzej Sikorski, Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla poszukujących, Wydwnictwo Poznańskie, 2023.
Agnieszka Sojka
Wrzesień, 2023
