Naukowcy mówią to bardzo jasno i wprost. Rozpad naszej cywilizacji jest możliwy. Kilkanaście lat temu grupa naukowców, skupiona wokół sztokholmskiego Centrum Badań nad Odpornością Ziemi, postanowiła sprawdzić, jak wielkim obciążeniem dla środowiska stał się człowiek. W tym celu przyjrzeli się kluczowym systemom naszej planety m.in. stanowi klimatu, wód, ilością śmieci czy chemii w glebie. Badanie z 2009 roku zidentyfikowało dziewięć granic planetarnych. Ich przekroczenie może wywołać nagłą i nieodwracalną zmianę środowiska w skali kontynentalnej lub globalnej. Koncepcję granic planetarnych uznano za jedną z
najważniejszych myśli współczesnej nauki, a od tamtej pory naukowcy z całego świata sprawdzają, jak bardzo obciążony jest każdy z systemów. Wyniki badań są niepokojące - przekroczyliśmy już pięć granic.
Co może oznaczać przekroczenie punktów krytycznych planety dla Polski? Czy jesteśmy jeszcze w stanie odwołać katastrofę? Na te pytania odpowiedź próbuje znaleźć Tomasz Borejza, polski dziennikarz naukowy i publicysta, w rozmowie z dziewięcioma naukowcami. Liczba ekspertów nie jest tutaj przypadkowa, ma nawiązywać do dziewięciu granic planetarnych, a sam reportaż „Odwołać katastrofę. Rozmowy o klimacie, buncie i przyszłości Polski” został przygotowany w formie wywiadów, przez co jest bardzo przystępny dla czytelnika. Gośćmi Borejzy są naukowcy zajmujący się różnymi dziedzinami nauki. Dziennikarz
rozmawia m.in. z biologami, fizykami, oceanologiem, ekonomistą czy filozofką, a każda z rozmów dotyczy innego problemu naszej planety.
Zaletą książki jest to, że omawiane dylematy skupiają się na przykładach w Polsce. Poruszony jest tu problem m.in. katastrofy na Odrze, stan Bałtyku lub smog nad polskimi miastami. Eksperci obalają także wiele mitów, które ukształtowały się w naszych głowach, np. informacja, że pszczoła miodna jest najważniejszym stworzeniem na planecie, bez której nie przetrwamy. Profesor Piotr Skubała z Uniwersytetu Śląskiego zwraca szczególną uwagę na równowagę w przyrodzie i modzie na tworzenie uli w miastach i na dachach firm, co może przyczynić się do niszczenia innych gatunków owadów. Eksperci zadają sobie pytanie jak to
się stało, że doprowadziliśmy świat do takiego stanu i podają przykłady na to, co możemy zmienić w codziennym życiu, aby pomóc klimatowi.
Na koniec autor przygotował specjalną listę książek i artykułów polecanych przez jego rozmówców dla osób, które chciałyby jeszcze bardziej zagłębić się w tematy poruszane podczas rozmów. Warto częściej się rozglądać i zdać sobie sprawę, że być może świat nie wygląda już tak samo jak w naszej wyobraźni i wspomnieniach. Można tutaj przytoczyć tzw. Efekt przedniej szyby. Dawniej jadąc samochodem znajdowaliśmy na przedniej szybie wiele owadów. Teraz nie ma ich prawie wcale.
Świat niestety nie naprawi się sam. Musimy mu pomóc, dlatego zachęcam do zapoznania się z tym tytułem. Dzięki niemu mamy szansę uzmysłowić sobie, jak wiele zmian dzieje się wokół nas, ale być może w pośpiechu współczesnego świata jeszcze ich nie dostrzegamy. Publikacja ta obfituje w świetnie przygotowany materiał, który w bardzo prosty sposób opowiada o bardzo niepokojącej przyszłości...takiej za kilka, a nie kilkadziesiąt lat.
Borejza Tomasz, Odwołać katastrofę. Rozmowy o klimacie, buncie i przyszłości Polski, Wydawnictwo Znak Horyzont 2023.
Katarzyna Pośrednik
Biblioteka Popularnonaukowa
Czerwiec 2024
